«تحریم ها از بین برود تا مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود»، خرداد ماه امسال بود که آقای رییس‌جمهور برای حمایت از مذاکرات اتمی وزارت امور خارجه؛ و توافق احتمالی ناشی از آن، با بیان این سخنان و ربط دادن آب خوردن مردم به توافق، همگان را در بهت و حیرت فرو برد. رییس جمهور در آن روزها، در حالی تقریباً همه ی مشکلات معیشتی و زیست محیطی مردم را به توافق هسته ای گره می‌زد؛ که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مسأله ی تحریم ها سهم ناچیزی در اوضاع به هم ریخته‌ی اقتصادی کشور داشته است. به هرحال اما آقای رییس جمهور احتمالاً ترجیح می‌داد بی اعتنا به نظرات کارشناسی، با شعار دادن و اظهارات پوپولیستی؛ توقعات مردم را از فرجام مذاکرات هسته‌ای بالا برده و آنها را هم‌چنان به این مذاکرات فرسایشی امیدوار نگه دارد.
توافق مورد انتظار دولت بسته شد
روزها گذشت، و مذاکرات اتمی به فرجام خود رسید. «برجام» نام سندی بود که رییس‌جمهور آن را دستاورد تاریخی، و فتح الفتوح دولتش می‌دانست. و اینگونه بود که تقریباً با بی اعتنایی کامل به مجلس، روند اجرایی شدن آن‌را عملیاتی کرد، و ترتیبات مقدماتی جهت انجام تعهدات ایران و به عقب بازگرداندن و نابود کردن زیرساختهای گران‌قیمت هسته‌ای آغاز شد.
«برجام» اما از همان ابتدا؛ سندی مبهم و چندپهلو می‌نمود. کارشناسان معتقد بودند در حالی که تعهدات ایران، به نحو بسیار روشن؛ کمّی و روی زمین مشخص شده ، اما به تعهدات طرف مقابل از جمله در زمینه ی لغو کامل تحریمها _که علت اصلی ورود جمهوری اسلامی به مذاکرات اتمی بود_ نامشخص و به طرزی کاملاً کُلی و مبهم اشاره شده است. هرچه زمان می‌گذشت و ابعاد توافق روشن‌تر می‌شد، مردم بیشتر به این نتیجه می‌رسیدند که برجام سند بی چفت و بستی است که نه تنها نمی‌تواند تمام تحریمها را به طور کامل و در روز اجرای توافق لغو کند، که ما را و دانشمندان این سرزمین را دهه ها از مرزهای دانش در حوزه‌های مهم علوم و تکنولوژی دور نگه داشته، و با نابودی تأسیسات و زیرساختهای بسیار ارزشمند هسته‌ای، عملاً روند پیشرفت و توسعه ی کشور را مختل می‌کند.
دوران عمل به وعده‌ها
حالا و بعد از حصول توافق و اجرایی شدن آن توسط دولت یازدهم، مردم طبیعتاً منتظر لمس نتایج آن، و گشایش‌های وعده داده شده‌ی اقتصادیِ حاصل از آن در زندگی خود بودند. افکار عمومی منتظر بود تا ببیند این فتح الفتوح دولت فخیمه، بناست چه معجزه‌ای در اوضاع معیشتی آنها و در فراخ کردن سفره‌هاشان بکند. مردم منتظر تحقق وعده های رییس‌جمهور بودند!
با این وجود و با تمام مبالغه‌هایی که آقای رییس‌جمهور درباره‌ی دستاوردهای اقتصادی مذاکرات در صورت حصول توافق می‌کرد، و حتی در شرایطی آب خوردن مردم را هم به برجام؛ و رفع تحریمها گره زده بود، اما عملاً و در این روزهای پسابرجام آنچه در بازار و شاخص های گوناگون اقتصادی روی داده؛ صد و هشتاد درجه برخلاف تمام مدعاهای آقای رییس جمهور است. آنچه در روزهای پساتوافق به وضوح قابل مشاهده است اینکه اوضاع معیشتی و اقتصادی مردم نه تنها بهتر نشد، که روز به روز بد و بدتر میشود، و آمارها و شاخص‌های اقتصادی اوضاع نگران‌کننده‌ی اقتصادی کشور را فریاد می کشد. مع الاسف دولت فخیمه و تیم اقتصادی دولت نیز، به جای چاره‌جویی و حل مشکلات، به دنبال سیاسی‌کاری؛ و جشن و پایکوبی بعد از مذاکرات هستند.
در روزهای پسا توافق که قرار بود اوضاع جیب مردم بهتر شود؛ شاخص بازار بورس سقوط آزاد کرده؛ و با نزدیک شدن به کانال 60000؛ عملاً اوضاع ورشکسته و آشفته تولید مملکت را نمایش داده است. قیمت ارز روی سربالایی افتاده و با ثبت رکوردهای عجیب و غریب و نوسانات پُربسامد؛ از روزهای تاریک اقتصاد خبر می‌دهد. کارخانه‌ها و مجموعه های تولیدی در حالی با رکود بی سابقه دست به گریبانند که سیاستهای انقباضی دولت نیز اوضاع آنها را بدتر از قبل می‌کند، و به این ترتیب بسیاری از واحدهای تولیدی کشور یا ورشکسته شده و یا رو به ورشکستگی و تعطیلی کامل قرار دارد؛ و این همه در حالی است که رییس‌جمهور محترم، علی الدوام و در هر جمع و محفلی، با افتخار و غرور بیان می‌کند: «ما از رکود عبور کردیم!»
با این همه و با حال و روز ناخوشی که اقتصاد کشور دارد، امّا رییس جمهور هم چنان ترجیح می دهد سرگرم مذاکرات اتمی باشد و به جای چاره اندیشی برای رفع مشکلات معیشتی، شعارهای پوپولیستی سر بدهد. به نظر می‌رسد آقای رییس جمهور هم چنان در فضای پیش از انتخابات سِیر کرده و خیال می‌کند می تواند با طرح ادعاهای شاعرانه، مردم و افکار عمومی را به سمت و سوی خود جذب کند.
این آش انقدر شور شده که حتی صدای وزرای اقتصادی دولت نیز درآمده است. چهار تن از وزرای کابینه؛ با انتشار نامه ای، ضمن هشدار درباره ی اوضاع نگران‌کننده‌ی رکود اقتصادی در کشور، از رییس جمهور خواسته‌اند تا تصمیم عاجلی اتخاذ کرده و در سیاستهای اقتصادی دولتش تجدیدنظر کند.
گران شدن آب خوردن در دوران «پسابرجام»
با این وجود اما، در تازه ترین دستآورد مذاکرات و توافق برجام، دولت اعلام کرد که نرخ آب بهای مصرفی مشترکان را بین 10 تا 30 درصد اضافه کرده، تا از جمله‌ی تاریخی آقای رییس جمهور که می‌گفت: بعد تحریم ها مشکل آب خوردن مردم هم حل خواهد شد، رمزگشایی شود.
مشکلات اقتصادی مردم در حالی بعد از توافق روز به روز شدیدتر میشود؛ که تا پیش از آن دولتی‌ها؛ و رسانه‌های سینه‌چاک آقای رییس جمهور، بارها با نشان دادن درِ باغ سبز، حتی رفع مشکل آب خوردن مردم را هم به توافق و مذاکرات گره زده بودند.
برخی کارشناسان معتقدند دولت یازدهم در حالی تمام تمرکز و توان خود را در تمام عمر این دولت بر روی سیاست خارجه و مذاکرات اتمی متمرکز کرده بود؛ که اساساً اقتصاد و برنامه ریزی برای رفع مشکلات تولید و اشتغال را به طور کامل به فراموشی سپرده است. به این ترتیب دولت روحانی که تمام تخم مرغ‌هایش را در سبد سیاست خارجه و وزیر محترم آن چیده بود، اکنون و برای رفع دردهای معیشتی مردم، دوا و درمانی در بساط ندارد، و با گسترش بحران رکود، بیشتر از گذشته ناهماهنگی و اختلاف میان اعضای اقتصادی دولت علنی‌تر و رسانه‌ای شده است.
از سوی دیگر اما، گروه دیگری از تحلیلگران سیاسی، با توجه به سابقه طولانی رییس جمهور و حلقه ی مشاورین ایشان در کارهای امنیتی، با نگاهی نسبتاً بدبینانه؛ مشکلات رو به افزایش اقتصادی را ناشی برنامه ریزی تیم مشاورین دولت می‌دانند. به این ترتیب آنها معتقدند آقای رییس‌جمهور و تیم مشاوره ای ایشان، با سکوت عمدی و بی تحرکی در برابر بحران اقتصادی، اجازه دادند تا اوضاع بد و بدتر شود، تا به این وسیله و با فشار به مردم، ارکان مختلف حاکمیت را تحت فشار افکار عمومی؛ مجاب به پذیرش توافق هسته‌ای کنند. به عبارت دیگر تیم مشاورین دولت می‌کوشد تا با سواستفاده از دردها و آلام معیشتی مردم، با یک عملیات روانی، توافق اقتصادی را _که به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران؛ گشایش چندانی در اوضاع اقتصادی مردم ایجاد نخواهد کرد_ غول چراغ جادوی اقتصاد نشان داده، و آن را تنها راه نجات مردم و کشور جا بزنند.
